Un estado del arte analítico de las publicaciones sobre los derechos del niño en español. A propósito de tres tendencias bibliográficas: la negacionista, la oficial y la contraoficial
| Autor | Camilo Bácares Jara |
| Cargo | Doctorando en Educación de la Universidad del País Vasco. Magíster en Política Social con mención en Infancia de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos. Sociólogo de la Universidad Externado de Colombia. Código ORCID: 0000-0002-0508-0869. Correo electrónico: comalarulfo@hotmail.com |
| Páginas | 473-515 |
https://doi.org/10.18800/derechopucp.202002.013
∗ Αρτχυλο δεριϖαδο δε λα τεσισ παρα οπταρ αλ γραδο δε δοχτορ εν Εδυχαχι⌠ν πορ λα Υνιϖερσιδαδ δελ
Πασ ςασχο.
∗∗ ∆οχτορανδο εν Εδυχαχι⌠ν δε λα Υνιϖερσιδαδ δελ Πασ ςασχο. Μαγστερ εν Πολτιχα Σοχιαλ χον µενχι⌠ν
εν Ινφανχια δε λα Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ Μαψορ δε Σαν Μαρχοσ. Σοχι⌠λογο δε λα Υνιϖερσιδαδ Εξτερναδο
δε Χολοµβια.
Χ⌠διγο ΟΡΧΙ∆: 0000−0002−0508−0869. Χορρεο ελεχτρ⌠νιχο: χοµαλαρυλφο≅ηοτµαιλ.χοµ
Υν εσταδο δελ αρτε αναλτιχο δε λασ
πυβλιχαχιονεσ σοβρε λοσ δερεχηοσ δελ
νι〉ο εν εσπα〉ολ. Α προπ⌠σιτο δε τρεσ
τενδενχιασ βιβλιογρ〈φιχασ: λα νεγαχιονιστα,
λα οφιχιαλ ψ λα χοντραοφιχιαλ∗
Αν αναλψτιχαλ στατε οφ τηε αρτ οφ πυβλιχατιονσ ον χηιλδρενσ
ριγητσ ιν Σπανιση. Τηρεε βιβλιογραπηιχ τρενδσ: ∆ενιαλιστ,
οφφιχιαλ ανδ χουντεροφφιχιαλ
CAMILO BÁCARES JARA**
Universidad del País Vasco (España)
Α λοσ αδυλτοσ λεσ γυστα χρεερ θυε σαβεν λο θυε πασα πορ λα χαβεζα δε υν νι〉ο δε διεζ α〉οσ
ΙΑΝ ΜΧΕΩΑΝ, ΕΝ ΛΑΣ ΝΥΒΕΣ (Π. 12)
Ρεσυµεν: Ελ πρεσεντε αρτχυλο τιενε πορ οβϕετιϖο χοντριβυιρ αλ εσταδο δελ αρτε
δε λοσ δερεχηοσ δε λοσ νι〉οσ, νι〉ασ ψ αδολεσχεντεσ (ΝΝΑ) εν Αµριχα Λατινα
ψ Εσπα〉α. Παρα ταλ προπ⌠σιτο, σε αναλιζαρον 195 φυεντεσ, εντρε αρτχυλοσ, λιβροσ ψ
χαπτυλοσ δε λιβροσ ρεδαχταδοσ εν χαστελλανο, λοσ χυαλεσ σε οβτυϖιερον α τραϖσ δε
λασ βασεσ δε δατοσ, λοσ νδιχεσ ψ γεστορεσ δε βσθυεδα Σχοπυσ, Ωεβ οφ Σχιενχε,
Προθυεστ, Μενδελεψ, Εβσχο, Χλασε, Ρεδαλψχ, Σχιελο, ∆ιαλνετ, Λατινδεξ, Αχτα
Αχαδµιχα, Ρεσεαρχηγατε.νετ ψ Αχαδεµια.εδυ. Λασ ινδαγαχιονεσ περµιτιερον
εσταβλεχερ θυε εν λα βιβλιογραφα προδυχιδα εν χαστελλανο σοβρε λοσ δερεχηοσ
δε λοσ ΝΝΑ εξιστεν τρεσ δεσαρρολλοσ ινϖεστιγατιϖοσ. Εν ελ πριµερο, σοβρεσαλεν
λοσ τεξτοσ θυε ινδιχαν θυε λοσ ΝΝΑ νο πυεδεν τενερ δερεχηοσ ο, εν συ
δεφεχτο, θυε τιενεν θυε χεδερ συ τιτυλαριδαδ α υν αδυλτο πορ συ ϖυλνεραβιλιδαδ,
ιρραχιοναλιδαδ ε ινχαπαχιδαδ. Εν ελ σεγυνδο, σε αγρυπαν λοσ εσχριτοσ θυε
ρεπλιχαν α λα Χονϖενχι⌠ν σοβρε λοσ ∆ερεχηοσ δελ Νι〉ο (Χ∆Ν) ο θυε ρεδυχεν
λα δισχυσι⌠ν δε λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ αλ λενγυαϕε ϕυρδιχο ψ α λοσ αρτχυλοσ
δε λα Χ∆Ν. Φιναλµεντε, εν υν τερχερ ρενγλ⌠ν, σε ενχυεντραν λοσ δοχυµεντοσ
θυε προβλεµατιζαν α λα Χ∆Ν ψ συσ µιτοσ φυνδαχιοναλεσ, εχηανδο µανο δε λα
ετνογραφα ψ λα σοχιολογα εν ινϖεστιγαχιονεσ φυνδαδασ εν ελ τραβαϕο δε χαµπο
ψ εν δατοσ πριµαριοσ.
Παλαβρασ χλαϖε: ∆ερεχηοσ δελ νι〉ο, ινφανχια, δερεχηο ιντερναχιοναλ, Αµριχα
Λατινα, Εσπα〉α
Αβστραχτ: Τηισ αρτιχλε αιµσ το χοντριβυτε το τηε στατε οφ τηε αρτ οφ τηε ριγητσ
οφ χηιλδρεν ανδ αδολεσχεντσ (ΝΝΑ, ιν Σπανιση) ιν Λατιν Αµεριχα ανδ Σπαιν.
N° 85, 2020
diciembre - mayo
pp.473-515
CAMILO BÁCARES JARA
474
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
Φορ τηισ πυρποσε, 195 σουρχεσ ωερε αναλψζεδ, ινχλυδινγ αρτιχλεσ, βοοκσ ανδ
χηαπτερσ οφ βοοκσ ωριττεν ιν Σπανιση, οβταινεδ τηρουγη τηε δαταβασεσ ανδ τηε
σεαρχη µαναγερσ Σχοπυσ, Ωεβ οφ Σχιενχε, Προθυεστ, Μενδελεψ, Εβσχο, Χλασε,
Ρεδαλψχ, Σχιελο, ∆ιαλνετ, Λατινδεξ, Αχαδεµιχ Ρεχορδ, Ρεσεαρχηγατε.νετ
ανδ Αχαδεµια.εδυ. Τηε ινθυιριεσ αλλοωεδ το εσταβλιση τηατ ιν τηε λιτερατυρε
προδυχεδ ιν Σπανιση αβουτ τηε ριγητσ οφ χηιλδρεν τηερε αρε τηρεε ρεσεαρχη
δεϖελοπµεντσ. Ιν τηε φιρστ ονε, τηε τεξτσ τηατ ινδιχατε τηατ χηιλδρεν χαννοτ
ηαϖε ριγητσ ορ, ιν τηειρ αβσενχε, ηαϖε το ασσιγν τηειρ οωνερσηιπ το αν αδυλτ
βεχαυσε οφ τηειρ ϖυλνεραβιλιτψ, ιρρατιοναλιτψ ανδ δισαβιλιτψ. Ιν τηε σεχονδ, τηε
ωριτινγσ τηατ ρεπλιχατε τηε Χονϖεντιον ον τηε Ριγητσ οφ τηε Χηιλδ ορ τηατ
ρεδυχε τηε δισχυσσιον αβουτ τηε ριγητσ οφ χηιλδρεν το λεγαλ λανγυαγε ανδ ιτσ
αρτιχλεσ. Φιναλλψ, τηερε αρε τηοσε δοχυµεντσ τηατ προβλεµατιζε τηε ΧΡΧ ανδ ιτσ
γρεατ µψτησ υσινγ ετηνογραπηψ ανδ σοχιολογψ.
Κεψ ωορδσ: Χηιλδρενσ ριγητσ, χηιλδηοοδ, ιντερνατιοναλ λαω, Λατιν Αµεριχα, Σπαιν
CONTENIDO: I. INTRODUCCIÓN.- II. LA MIRADA NEGACIONISTA Y
PATERNALISTA DE LOS DERECHOS DE LOS NNA.- III. LA MIRADA OFICIAL
O CENTRADA EN LOS ARTÍCULOS Y LAS IMPLICACIONES JURÍDICAS DE LA
CDN.- IV. LA MIRADA CONTRAOFICIAL O CRÍTICA DE LOS POSTULADOS DE
LA CDN.- V. A MODO DE REFLEXIONES FINALES.
I. INTRODUCCIÓN
Α πεσαρ δε λα µασιφιχαχι⌠ν δελ δισχυρσο δε λοσ δερεχηοσ δε λοσ νι〉οσ,
νι〉ασ ψ αδολεσχεντεσ (ΝΝΑ), δε λα ινστιτυχιοναλιζαχι⌠ν ψ χοδιφιχαχι⌠ν
ναχιοναλ δε εστε προψεχτο ϕυρδιχο, ψ δε λα χονµεµοραχι⌠ν δε λοσ
τρειντα α〉οσ δε λα Χονϖενχι⌠ν σοβρε λοσ ∆ερεχηοσ δελ Νι〉ο (Χ∆Ν),
σον ποχοσ λοσ εσταδοσ δελ αρτε ο λοσ τεξτοσ ρεχοπιλατοριοσ θυε αβορδαν
λα ιντερπρεταχι⌠ν ψ αν〈λισισ δε εστε φεν⌠µενο εν χαστελλανο (Χεντρο
δε Εστυδιοσ Πολτιχοσ ψ Χονστιτυχιοναλεσ, 2003; Λοζανο, 2016α, 2016β;
Λλοβετ, 2011, 2015). Εν οτρασ παλαβρασ, ταντο εν Λατινοαµριχα χοµο
εν Εσπα〉α εξιστε ελ ϖαχο δε υν εσταδο δε λα χυεστι⌠ν; εσ δεχιρ, δε υνα
↔ινϖεστιγαχι⌠ν δε λα ινϖεστιγαχι⌠ν≈ (ϑιµνεζ Βεχερρα, 2004, π. 35) εν
τορνο α θυ σε ηα εξπλοραδο, χυ〈λεσ ηαν σιδο λασ νοχιονεσ χονχεπτυαλεσ
ψ µετοδολ⌠γιχασ υτιλιζαδασ, ψ α θυ χονχλυσιονεσ σε ηα λλεγαδο εν λασ
ινδαγαχιονεσ ρεφεριδασ α λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ.
Χιερταµεντε, εστο εσ ιµπορταντε δεβιδο α θυε υν εσταδο δελ αρτε δε εστε
τιπο περµιτιρα ιµαγιναρ ψ οργανιζαρ λοσ µατεριαλεσ θυε σε ενχυεντραν
α δισποσιχι⌠ν δε θυιενεσ δεσδε λα αχαδεµια, ελ σεχτορ πβλιχο ψ λασ
οργανιζαχιονεσ σοχιαλεσ σε ιντερεσαν πορ διχηοσ τ⌠πιχοσ ψ προβλεµ〈τιχασ.
Ασιµισµο, ηαρα ποσιβλε ρεχογερ ψ χλασιφιχαρ λα προδυχχι⌠ν βιβλιογρ〈φιχα
εξιστεντε, φαχιλιτανδο ενχοντραρ τενδενχιασ ψ χορριεντεσ δε χοµπρενσι⌠ν
ψ αχχι⌠ν εν δερρεδορ δε λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ. Περο, ↵πορ θυ ηαχερλο
εν εσπα〉ολ? Εν εσενχια, πορθυε λα εσχριτυρα ψ λα ινϖεστιγαχι⌠ν ρελαχιοναδα
χον λοσ δερεχηοσ δελ νι〉ο εν Αµριχα Λατινα ψ Εσπα〉α σε ηαψα δισπερσα,
CAMILO BÁCARES JARA
UN ESTADO DEL
ARTE ANALÍTICO DE
LAS PUBLICACIONES
SOBRE LOS
DERECHOS DEL
NIÑO EN ESPAÑOL.
A PROPÓSITO DE
TRES TENDENCIAS
BIBLIOGRÁFICAS:
LA NEGACIONISTA,
LA OFICIAL Y LA
CONTRAOFICIAL
AN ANALYTICAL
STATE OF THE ART
OF PUBLICATIONS
ON CHILDREN’S
RIGHTS IN
SPANISH. THREE
BIBLIOGRAPHIC
TRENDS: DENIALIST,
OFFICIAL AND
COUNTEROFFICIAL
475
85
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
δεσοργανιζαδα ψ δεσχονεχταδα παρα µιλλονεσ δε λεχτορεσ, α λα ϖεζ θυε
ινϖισιβιλιζαδα πορ λοσ εσταδοσ δελ αρτε δε χορτε ανγλοχντριχο θυε λιµιταν,
ρεστρινγεν ψ πονεν εν υν σεγυνδο πλανο λο αϕενο αλ ινγλσ (Χϖεϕιχ ϑανχιχ,
2016; Φρανκλιν, 2002; Ρεψναερτ ετ αλ., 2009; Μιλνε, 2015), ινχλυψενδο
µυχηο δε λο θυε σε εσχριβε ψ ρεφλεξιονα εν Φρανχια, Αλεµανια, Ιταλια ψ
Βρασιλ αχερχα δε εστα τεµ〈τιχα (Βελοττι & Ρυγγιερο, 2008; Τηρψ, 1991,
1992, 1993; Λιεβελ, 2009; Μλλερ, 2011).
Παρα χοντραρρεσταρ λο αντεριορ, εν ελ πρεσεντε αρτχυλο σε προπονε υν
εσταδο δελ αρτε δε λα βιβλιογραφα εν εσπα〉ολ δισπονιβλε εν λασ βασεσ δε
δατοσ, λοσ νδιχεσ ψ λοσ γεστορεσ δε βσθυεδα Σχοπυσ, Ωεβ οφ Σχιενχε,
Προθυεστ, Μενδελεψ, Εβσχο, Χλασε, Ρεδαλψχ, Σχιελο, ∆ιαλνετ, Λατινδεξ,
Αχτα Αχαδµιχα, Ρεσεαρχηγατε.νετ ψ Αχαδεµια.εδυ. Αντεσ θυε ναδα,
παρτιµοσ δε χονϖενιρ θυε λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ τιενεν υνα λαργα ψ
αρδυα ηιστορια δε ελαβοραχι⌠ν, υβιχαβλε ινχλυσο εν ϖαλορεσ ινχιπιεντεσ
θυε φορµαν παρτε δελ δερεχηο ροµανο (Ταφαρο, 2008, 2009); λυεγο, εν
λα λεγισλαχι⌠ν προτεχχιονιστα χοντρα λα εξπλοταχι⌠ν λαβοραλ ψ λα ϖιολενχια
φσιχα ηαχια λοσ ΝΝΑ εν ελ σιγλο ΞΙΞ (Χασασ, 2006); ηαστα θυε αλχανζαν
συ χονσολιδαχι⌠ν εν ελ δερεχηο ιντερναχιοναλ δε λοσ δερεχηοσ δε λοσ
ΝΝΑ χον τρεσ ηιτοσ: λα ∆εχλαραχι⌠ν δε Γινεβρα δε 1924, λα ∆εχλαραχι⌠ν
δε λοσ ∆ερεχηοσ δελ Νι〉ο δε 1959 ψ λα Χ∆Ν δε 1989 (Β〈χαρεσ, 2012).
Σιν εµβαργο, ταµβιν εσ χιερτο θυε α λο λαργο δελ σιγλο ΞΞ λασ ρεφλεξιονεσ,
δισερταχιονεσ ψ λα προδυχχι⌠ν ινϖεστιγατιϖα εν Αµριχα Λατινα ψ Εσπα〉α
εν ατινγενχια α λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ φυε χορτα ψ σε χονδενσ⌠ εν
λασ δεχλαραχιονεσ δε χονγρεσοσ εσπεχιαλιζαδοσ εν λα ηιγιενε, πεδιατρα
ψ χριµινολογα (∆〈ϖιλα & Ναψα Γαρµενδια, 2006; Ροϕασ, 2007); εν λο
αχορδαδο εν λα δισχυσι⌠ν συπραναχιοναλ δε εντιδαδεσ χοµο ελ Χονγρεσο
Παναµεριχανο δελ Νι〉ο (Ιφεϕαντ, 1997; Ιγλεσιασ ετ αλ., 1992); ο εν λασ
πυβλιχαχιονεσ ψ οπινιονεσ δε υν χονταδο νµερο δε ϕυεχεσ ψ µδιχοσ
εντρε οτροσ εσπεχιαλιστασ, χοµο λοσ αργεντινοσ ϑυλιετα Λαντερι
Ρενσηαω (Νεττο Νυνεσ, 2012) ψ Φλορενχιο Εσχαρδ⌠ (1985), λοσ χηιλενοσ
Σαµυελ Γαϕαρδο ψ Λυισ Χαλϖο Μαχκεννα (Ροϕασ, 2007), ο ελ περυανο
Μανυελ Σαλχεδο Φερνανδινι (1965). Τοδοσ εσοσ τεξτοσ ψ αχτιϖισµοσ δελ
πασαδο τυϖιερον χοµο εϕεσ χοµπαρτιδοσ υνα ϖισι⌠ν δε λοσ δερεχηοσ δε
λοσ ΝΝΑ λιµιταδα α λα προτεχχι⌠ν σανιταρια, αλ χυµπλιµιεντο δε υνοσ
µνιµοσ αλιµεντιχιοσ, ψ α λα φορµαχι⌠ν µοραλ ψ αλ χοντρολ σοχιοπεναλ δε
λοσ ΝΝΑ.
Εν χονσεχυενχια, ελ ρανγο δε βσθυεδα δε λα ινϖεστιγαχι⌠ν, πεσε α σερ
αµπλιο, πρεσχινδι⌠ δε εστα εταπα ψα εστυδιαδα πορ ινϖεστιγαχιονεσ δε
χορτε ηιστ⌠ριχο θυε τιενεν χοµο φυεντεσ µ〈σ θυε ναδα δεχλαραχιονεσ
χονγρεσαλεσ εξπερτασ ο τεξτοσ ανχλαδοσ εν τεµ〈τιχασ χοµο λα δε λα
ιλεγιτιµιδαδ, λα εδυχαχι⌠ν, λα λαχτανχια µατερνα, λασ αδοπχιονεσ ο λασ
νεχεσιδαδεσ β〈σιχασ δε λοσ ΝΝΑ. Λα ϖερδαδερα εβυλλιχι⌠ν βιβλιογρ〈φιχα
σοβρε λοσ δερεχηοσ δε λοσ ΝΝΑ εν εσπα〉ολ σε διο εν ελ λαπσο θυε
ϖα δε λα νεγοχιαχι⌠ν, εσχριτυρα ψ οφιχιαλιζαχι⌠ν δε λα Χ∆Ν εν λασ
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba
COPYRIGHT Pontificia Universidad Catolica del Peru
