¿Real malicia? Descifrando un estándar foráneo de protección del derecho a la libertad de expresión para su aplicación en Ecuador

AutorJosé David Ortiz Custodio
CargoProfesor titular de la cátedra de Derecho Procesal Constitucional en la Maestría de Derechos Constitucionales, Humanos y Ambientales de la Universidad de los Hemisferios (Quito, Ecuador). Máster en Derecho LL.M. por la University of Pennsylvania Law School (Filadelfia, Estados Unidos de América). Especialista superior en derecho constitucional...
Páginas373-411
* Profesor titular de la cátedra de Derecho Procesal Constitucional en la Maestría de Derechos
Constitucionales, Humanos y Ambientales de la Universidad de los Hemisferios (Quito, Ecuador).
Máster en Derecho LL.M. por la University of Pennsylvania Law School (Filadela, Estados Unidos de
América). Especialista superior en derecho constitucional por la Universidad Andina Simón Bolívar
(Quito, Ecuador). Abogado por la Ponticia Universidad Católica del Ecuador (Quito, Ecuador).
Miembro del Instituto Iberoamericano de Derecho Constitucional, Sección Ecuador.
Código ORCID: 0000-0002-5690-7467. Correo electrónico: jd_ortiz55@hotmail.com
https://doi.org/10.18800/derechopucp.202002.011
↵Ρεαλ µαλιχια? ∆εσχιφρανδο υν εστ〈νδαρ
φορ〈νεο δε προτεχχι⌠ν δελ δερεχηο α λα
λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν παρα συ απλιχαχι⌠ν
εν Εχυαδορ
Αχτυαλ Μαλιχε? ∆εχιπηερινγ α φορειγν στανδαρδ οφ
προτεχτιον οφ τηε ριγητ το φρεεδοµ οφ σπεεχη φορ ιτσ
αππλιχατιον ιν Εχυαδορ
JOSÉ DAVID ORTIZ CUSTODIO*
Universidad de los Hemisferios (Ecuador)
Ρεσυµεν: Λα Σεντενχια Ν° 282−13−ϑΠ/19, διχταδα πορ λα Χορτε Χονστιτυχιοναλ
δελ Εχυαδορ, ιντροδυϕο ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια οριγιναδο εν ελ χασο
Νεω Ψορκ Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν παρα αναλιζαρ λασ ποσιβλεσ λιµιταχιονεσ αλ
δερεχηο α λα λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν εν χασοσ δε πυβλιχαχι⌠ν δε ηεχηοσ φαλσοσ
ψ διφαµατοριοσ σοβρε τεµασ δε ιντερσ πβλιχο. Λα Χορτε Χονστιτυχιοναλ δελ
Εχυαδορ εσταβλεχι⌠ θυε λασ περσονασ ινϖολυχραδασ εν ασυντοσ δε ιντερσ
πβλιχο τιενεν α συ δισποσιχι⌠ν λοσ µεχανισµοσ δε ρπλιχα ο ρεχτιφιχαχι⌠ν παρα
δεφενδερ συ ρεπυταχι⌠ν φρεντε α λα πυβλιχαχι⌠ν δε ινφορµαχι⌠ν θυε χονσιδερεν
φαλσα, ινεξαχτα ο αγραϖιαντε; ψ, νιχαµεντε εν χασο δε θυε εστοσ µεχανισµοσ
ρεσυλτεν ινσυφιχιεντεσ, ποδρ〈ν αχυδιρ α λα ϖα χιϖιλ εν λα θυε σε απλιχαρ〈 ελ
εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια. Εστε αρτχυλο αναλιζα ελ οριγεν δελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ
µαλιχια εν ελ χασο Νεω Ψορκ Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν χον ελ οβϕετο δε ιδεντιφιχαρ
συ νατυραλεζα ψ συσ φιναλιδαδεσ χοµο υν εσχρυτινιο ρεφορζαδο παρα προτεγερ
ελ δερεχηο α λα λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν ψ ελ πρινχιπιο δε θυε ελ δεβατε σοβρε
ασυντοσ πβλιχοσ δεβε σερ δεσινηιβιδο, ροβυστο ψ αβιερτο. Παρα ελλο, εξαµινα
λα ϕυρισπρυδενχια δε λα Χορτε Συπρεµα δε ϑυστιχια δε λοσ Εσταδοσ Υνιδοσ
βυσχανδο χονοχερ χυ〈νδο σε αχτιϖα λα απλιχαχι⌠ν δελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια
ψ χ⌠µο δεβεν εντενδερσε συσ ελεµεντοσ χονφιγυρατιϖοσ, ψ ταµβιν ρεσε〉α
λασ πρινχιπαλεσ χρτιχασ αλ εστ〈νδαρ ψ λοσ προβλεµασ πρ〈χτιχοσ θυε χονλλεϖα συ
ιµπλεµενταχι⌠ν. Φιναλµεντε, σοβρε λα βασε δε εστοσ ηαλλαζγοσ, σε εξαµινα
χ⌠µο σε απλιχαρ〈 ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια εν ελ Εχυαδορ, εν περσπεχτιϖα δε λα
Σεντενχια Ν° 282−13−ϑΠ/19, διχταδα πορ λα Χορτε Χονστιτυχιοναλ δελ Εχυαδορ.
∆ε εστα µανερα, σε ρεαλιζαρ〈 υν αν〈λισισ χοµπαρατιϖο δελ 〈µβιτο δε απλιχαχι⌠ν
ψ δε λοσ ελεµεντοσ χονφιγυρατιϖοσ δε εστε εστ〈νδαρ φορ〈νεο, σεγν ελ µαρχο
λεγαλ εχυατοριανο.
Παλαβρασ χλαϖε: Λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν, ρεπυταχι⌠ν, ινφορµαχι⌠ν δε ιντερσ
πβλιχο, φιγυρασ πβλιχασ, διφαµαχι⌠ν, ρεαλ µαλιχια, ρεσπονσαβιλιδαδ χιϖιλ
N° 85, 2020
diciembre - mayo
pp.375-411
JOSÉ DAVID ORTIZ CUSTODIO
374
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
Αβστραχτ: ∆εχισιον Ν° 282−13− ϑΠ/19, ισσυεδ βψ τηε Χονστιτυτιοναλ Χουρτ οφ
Εχυαδορ. ιντροδυχεδ τηε αχτυαλ µαλιχε στανδαρδ οριγινατεδ ιν τηε Νεω Ψορκ
Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν χασε το αναλψζε ποσσιβλε λιµιτατιονσ το τηε ριγητ οφ
φρεεδοµ οφ σπεεχη. Τηισ στανδαρδ αππλιεσ ιν χασεσ οφ πυβλιχατιον οφ φαλσε ανδ
δεφαµατορψ στατεµεντ οφ φαχτσ ον ισσυεσ οφ πυβλιχ ιντερεστ. Τηε Χονστιτυτιοναλ
Χουρτ ρυλεδ τηατ περσονσ ινϖολϖεδ ιν µαττερσ οφ πυβλιχ ιντερεστ ηαϖε ατ τηειρ
δισποσαλ τηε µεχηανισµσ οφ ρεπλψ ανδ ρεχτιφιχατιον το δεφενδ τηειρ ρεπυτατιον
αγαινστ τηε πυβλιχατιον οφ ινφορµατιον τηατ τηεψ χονσιδερ φαλσε, ιναχχυρατε ορ
οφφενσιϖε; ανδ, ονλψ ιφ τηεσε µεχηανισµσ προϖε το βε ινσυφφιχιεντ, τηεψ µαψ
φιλε α χιϖιλ χοµπλαιντ φορ δεφαµατιον το χλαιµ χοµπενσατιον ιφ τηεψ σατισφψ τηε
αχτυαλ µαλιχε στανδαρδ. Τηισ αρτιχλε αναλψζεσ τηε οριγιν οφ τηε αχτυαλ µαλιχε
στανδαρδ ιν τηε Νεω Ψορκ Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν χασε το ιδεντιφψ ιτσ νατυρε
ανδ πυρποσεσ ασ α στρινγεντ σχρυτινψ το προτεχτ τηε ριγητ οφ φρεεδοµ οφ σπεεχη
ανδ τηε πρινχιπλε τηατ δεβατε ον πυβλιχ ισσυεσ σηουλδ βε υνινηιβιτεδ, ροβυστ
ανδ ωιδε−οπεν. Το δο τηισ, ιτ εξαµινεσ τηε πρεχεδεντσ οφ τηε Υνιτεδ Στατεσ
Συπρεµε Χουρτ το δετερµινε ωηεν τηε αχτυαλ µαλιχε στανδαρδ αππλιεσ ανδ
ηοω ιτσ χονφιγυρατιϖε ελεµεντσ σηουλδ βε υνδερστοοδ, ανδ αλσο ουτλινεσ τηε
µαιν χριτιχισµσ οφ τηε στανδαρδ ανδ τηε πραχτιχαλ προβλεµσ ασσοχιατεδ ωιτη ιτσ
αππλιχατιον. Φιναλλψ, βασεδ ον τηεσε φινδινγσ, ιτ εξαµινεσ ηοω τηε στανδαρδ οφ
αχτυαλ µαλιχε ωιλλ βε αππλιεδ ιν Εχυαδορ, ιν περσπεχτιϖε οφ ∆εχισιον Ν° 282−13−
ϑΠ/19, ισσυεδ βψ τηε Χονστιτυτιοναλ Χουρτ οφ Εχυαδορ. Ιν τηισ ωαψ, τηε αρτιχλε
µακεσ α χοµπαρατιϖε αναλψσισ οφ τηε σχοπε ανδ τηε χονφιγυρατιϖε ελεµεντσ οφ
τηισ φορειγν στανδαρδ, αχχορδινγ το τηε Εχυαδοριαν λεγαλ φραµεωορκ.
Κεψ ωορδσ: Φρεεδοµ οφ σπεεχη, ρεπυτατιον, ινφορµατιον οφ πυβλιχ ιντερεστ,
πυβλιχ φιγυρεσ, δεφαµατιον, αχτυαλ µαλιχε, χιϖιλ λιαβιλιτψ
CONTENIDO: I. INTRODUCCIÓN. II. LA SENTENCIA N° 28213JP/19.
III. ORIGEN DEL ESTÁNDAR DE REAL MALICIA. IV. DESARROLLO
JURISPRUDENCIAL DEL ESTÁNDAR DE REAL MALICIA. IV.1. EL ESTATUS
DEL DEMANDANTE ACTIVA LA APLICACIÓN DEL ESTÁNDAR DE REAL
MALICIA. IV.2. SIGNIFICADO DE REAL MALICIA. IV.3. LA CARGA DE LA
PRUEBA LE CORRESPONDE AL DEMANDANTE. IV.4. EL DEMANDANTE
DEBE TENER ACCESO AMPLIO A LA PRUEBA. IV.5. LA PUBLICACIÓN DEBE
VERSAR SOBRE HECHOS. IV.6. LOS HECHOS PUBLICADOS DEBEN SER
MATERIALMENTE FALSOS. V. CRÍTICAS AL ESTÁNDAR DE REAL MALICIA.
V.1. EL ESTÁNDAR SOBREPROTEGE LA EXPRESIÓN. V.2. EL ESTÁNDAR
NO PROTEGE ADECUADAMENTE LA REPUTACIÓN. V.3. EL ESTÁNDAR NO
PROTEGE ADECUADAMENTE LA LIBERTAD DE EXPRESIÓN. VI. ANÁLISIS DE
LA INCORPORACIÓN DEL ESTÁNDAR DE REAL MALICIA EN ECUADOR. VI.1.
JUSTIFICACIÓN DE LA INCORPORACIÓN DEL ESTÁNDAR DE REAL MALICIA.
VI.2. EL ÁMBITO DE APLICACIÓN DEL ESTÁNDAR EN ECUADOR. VI.3. EL
CARÁCTER PÚBLICO DE LA INFORMACIÓN ACTIVA LA APLICACIÓN DEL
ESTÁNDAR EN ECUADOR. VI.4. LA APLICACIÓN DE LOS DEMÁS ELEMENTOS
CONFIGURATIVOS DEL ESTÁNDAR EN ECUADOR. VII. CONCLUSIONES.
JOSÉ DAVID ORTIZ CUSTODIO
¿REAL MALICIA?
DESCIFRANDO
UN ESTÁNDAR
FORÁNEO DE
PROTECCIÓN
DEL DERECHO A
LA LIBERTAD DE
EXPRESIÓN PARA
SU APLICACIÓN EN
ECUADOR
ACTUAL MALICE?
DECIPHERING
A FOREIGN
STANDARD OF
PROTECTION OF
THE RIGHT TO
FREEDOM OF
SPEECH FOR ITS
APPLICATION IN
ECUADOR
375
85
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
I. INTRODUCCIÓN
Εν 1964, λα Χορτε Συπρεµα δε λοσ Εσταδοσ Υνιδοσ δε Αµριχα εµιτι⌠
υνα σεντενχια ηιστ⌠ριχα εν µατερια δε λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν εν ελ
χασο Νεω Ψορκ Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν, α τραϖσ δε λα χυαλ ιντροδυϕο υν
εστ〈νδαρ χονστιτυχιοναλ θυε λοσ ϕυεχεσ δεβεν απλιχαρ παρα εσταβλεχερ λα
ρεσπονσαβιλιδαδ χιϖιλ δε λοσ µεδιοσ δε χοµυνιχαχι⌠ν πορ λα πυβλιχαχι⌠ν
δε ηεχηοσ φαλσοσ ψ διφαµατοριοσ χοντρα φυνχιοναριοσ πβλιχοσ (Νεω Ψορκ
Τιµεσ Χο. ϖσ. Συλλιϖαν, 1964). Εστε εξαµεν χονστιτυχιοναλ, χονοχιδο
χοµο ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια, δισπονε θυε υν φυνχιοναριο πβλιχο
νο ποδρ〈 δεµανδαρ ελ παγο δε υνα ινδεµνιζαχι⌠ν χιϖιλ α χαυσα δε υνα
δεχλαραχι⌠ν φαλσα ψ διφαµατορια ρελαχιοναδα α συ χονδυχτα οφιχιαλ, α
µενοσ θυε πρυεβε θυε φυε πυβλιχαδα χον χονοχιµιεντο δε συ φαλσεδαδ ο
χον υν δεσπρεχιο τεµεραριο αχερχα δε συ ϖεραχιδαδ (♣♣ 279−280).
Εν συ µοµεντο, εσα σεντενχια φυε χονσιδεραδα ↔υνα οχασι⌠ν παρα βαιλαρ
εν λασ χαλλεσ≈1. Ελ προφεσορ Ηαρρψ Καλϖεν ϑρ. (1964), ρεχονοχιδο δοχεντε
ψ εξπερτο εν µατερια δε λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν, χελεβρ⌠ λα σεντενχια πορ
χονσιδεραρ θυε συ σιγνιφιχαδο χεντραλ ερα ιµποσιβιλιταρ θυε ελ Γοβιερνο
σανχιονε λα διφαµαχι⌠ν σεδιχιοσα (ππ. 208−209). Α συ ϖεζ, λα σεντενχια
δελ χασο Νεω Ψορκ Τιµεσ αβορδ⌠ ιντερρογαντεσ χρυχιαλεσ. Πορ εϕεµπλο,
σι βιεν λασ οπινιονεσ, πορ συ νατυραλεζα, νο πυεδεν σερ σοµετιδασ α
ϕυιχιοσ δε ϖεραχιδαδ ο φαλσεδαδ, ↵θυ συχεδε χον λα πυβλιχαχι⌠ν δε
ηεχηοσ φαλσοσ? Ψ, πρεχισαµεντε, ↵ελ δερεχηο α λα λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν
περµιτε θυε ελ Εσταδο πυεδα λιµιταρ λα πυβλιχαχι⌠ν δε ηεχηοσ φαλσοσ θυε
αφεχταν λα ρεπυταχι⌠ν δε υν φυνχιοναριο πβλιχο? Ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ
µαλιχια προχυρα ρεσπονδερ α εστασ πρεγυντασ βαλανχεανδο λοσ δερεχηοσ ε
ιντερεσεσ εν ϕυεγο (Νιµµερ, 1968, ππ. 942−943).
Λα σεντενχια δελ χασο Νεω Ψορκ Τιµεσ ηα ινφλυενχιαδο λα ιντερπρεταχι⌠ν
δε λοσ λµιτεσ αλ δερεχηο α λα λιβερταδ δε εξπρεσι⌠ν εν πασεσ δε λα ρεγι⌠ν
εν ραζ⌠ν δε θυε ϖαριοσ τριβυναλεσ, αλγυνοσ εν φορµα εξπρεσα ψ οτροσ
σιν ρεχονοχερλο, ηαν υτιλιζαδο εν συσ φαλλοσ ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια
ψ λοσ αργυµεντοσ δεσαρρολλοσ εν εστε χασο εσταδουνιδενσε (Βερτονι,
2000, ππ. 123, 125−126). Πορ εϕεµπλο, ελ εστ〈νδαρ δε ρεαλ µαλιχια
ηα σιδο υτιλιζαδο εξπρεσαµεντε πορ λα Χορτε Συπρεµα δε λα Ναχι⌠ν
Αργεντινα2, λα Συπρεµα Χορτε δε ϑυστιχια δε λα Ναχι⌠ν δε Μξιχο3, λα
Χορτε Χονστιτυχιοναλ δε Χολοµβια4 ψ λα Σαλα Χονστιτυχιοναλ δελ Τριβυναλ
Συπρεµο δε ϑυστιχια δε ςενεζυελα5, εντρε οτρασ, ψ σε ηα χονσιδεραδο
θυε γυαρδα υνα χερχανα χονεξι⌠ν χον λα ϕυρισπρυδενχια δε λα Χορτε
1 Así lo habría manifestado el profesor Alexander Meiklejohn al ser consultado por el profesor Harry
Kalven Jr. (1964) sobre su opinión de la sentencia dictada en el caso New York Times Co. vs. Sullivan
(p. 221).
2 Vago, Jorge Antonio vs. Ediciones de La Urraca SA. y otros, sentencia de 19 de noviembre de 1991.
3 Tesis Jurisprudencial num. 1a./J. 80/2019 (10a.), Primera Sala, 11 de octubre de 2019.
4 Sentencia SUS 274/19 de 19 de junio de 2019, Expediente T-6937981; y Sentencia T-218 de 27 de
marzo de 2009, Expediente T-2092663.
5 Sentencia 1942 de 15 de julio de 2003, Expediente 01-0415.

Para continuar leyendo

Solicita tu prueba

VLEX utiliza cookies de inicio de sesión para aportarte una mejor experiencia de navegación. Si haces click en 'Aceptar' o continúas navegando por esta web consideramos que aceptas nuestra política de cookies. ACEPTAR