En defensa de la justicia: explicando la improbable inaplicación judicial del indulto y derecho de gracia del condenado por graves violaciones a los derechos humanos Alberto Fujimori
| Autor | Javier A. de Belaunde de Cárdenas |
| Cargo | Investigador independiente de Lima, Perú. Abogado por la Pontificia Universidad Católica del Perú, Master of Laws por el King's College London y Master of Arts in Human Rights por la University College London. Código ORCID: 0000-0002-5345-8010. Correo electrónico: jdebelaunde@gmail.com |
| Páginas | 413-469 |
https://doi.org/10.18800/derechopucp.202002.012
∗ Ελαβοραδο εν βασε αλ τραβαϕο φιναλ πρεσενταδο εν σεπτιεµβρε δε 2019, χοµο παρτε δελ µ〈στερ εν
∆ερεχηοσ Ηυµανοσ χυρσαδο εν ελ ∆επαρταµεντο δε Χιενχιασ Πολτιχασ δε λα Φαχυλταδ δε Πολτιχασ
Πβλιχασ δελ Υνιϖερσιτψ Χολλεγε Λονδον.
∗∗ Α µισ παδρεσ Ισαβελ ψ ϑαϖιερ, πορ συ εϕεµπλο ψ χοµπροµισο χον υν Περ µ〈σ ϕυστο. Αγραδεζχο
α µι Συπερϖισορ, Τοµ Πεγραµ, πορ λασ ιντερεσαντεσ δισχυσιονεσ ψ οβσερϖαχιονεσ. Ταµβιν µε ηε
βενεφιχιαδο ψ αγραδεζχο λασ οβσερϖαχιονεσ δε Κατε Χρονιν−Φυρµαν, ∆ιεγο Γαρχα−Σαψ〈ν, Σαµυελ
Αβαδ, Ωαλτερ Αλβ〈ν, ∨ρσυλα Ινδαχοχηεα, ∆αϖιδ Λοϖατ⌠ν ψ δοσ ρεϖισορεσ/ασ αν⌠νιµοσ/ασ.
∗∗∗ Ινϖεστιγαδορ ινδεπενδιεντε δε Λιµα, Περ. Αβογαδο πορ λα Ποντιφιχια Υνιϖερσιδαδ Χατ⌠λιχα δελ Περ,
Μαστερ οφ Λαωσ πορ ελ Κινγσ Χολλεγε Λονδον ψ Μαστερ οφ Αρτσ ιν Ηυµαν Ριγητσ πορ λα Υνιϖερσιτψ
Χολλεγε Λονδον.
Χ⌠διγο ΟΡΧΙ∆: 0000−0002−5345−8010. Χορρεο ελεχτρ⌠νιχο: ϕδεβελαυνδε≅γµαιλ.χοµ
Εν δεφενσα δε λα ϕυστιχια: εξπλιχανδο λα
ιµπροβαβλε ιναπλιχαχι⌠ν ϕυδιχιαλ δελ ινδυλτο ψ
δερεχηο δε γραχια δελ χονδεναδο πορ γραϖεσ
ϖιολαχιονεσ α λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ Αλβερτο
Φυϕιµορι∗/∗∗
Ηολδινγ τηε λινε ον ηυµαν ριγητσ αχχουνταβιλιτψ:
Εξπλαινινγ τηε υνλικελψ ϕυδιχιαλ οϖερτυρν οφ τηε παρδον
ανδ ιµµυνιτψ γραντεδ το ηυµαν ριγητσ ϖιολατορ
Αλβερτο Φυϕιµορι
JAVIER A. DE BELAUNDE DE CÁRDENAS***
University College London (Reino Unido)
ςλαδιµιρο Μοντεσινοσ (ϕεφε δελ σερϖιχιο δε ιντελιγενχια): ↔Γανα ελ πρεσιδεντε Φυϕιµορι ελ α〉ο
2000 ↵Θυ πασα σι περδεµοσ ελ χοντρολ δελ Ποδερ ϑυδιχιαλ ψ δελ Μινιστεριο Πβλιχο ψ τενεµοσ
υν Χονσεϕο δε λα Μαγιστρατυρα εν χοντρα?≈.
Λυζ Σαλγαδο (χονγρεσιστα): ↔ϒΝοσ µαταν!≈.
Μοντεσινοσ: ↔[] Νο πυεδε ηαβερ οτρο 5 δε αβριλ. Εντονχεσ, νοσοτροσ δεσδε αηοριτα εν
πρεϖισι⌠ν, παρα εϖιταρ οτρο 5 δε αβριλ, εσ θυε εσταµοσ τραβαϕανδο παρα θυε εστα ρεφορµα δελ Ποδερ
ϑυδιχιαλ δυρε πυεσ ηαστα λασ χαλενδασ γριεγασ, πορθυε εσ λα νιχα φορµα θυε ελ Γοβιερνο πυεδε
τενερ ελ χοντρολ≈.
ΛΥΓΑΡ ∆Ε ΛΑ ΜΕΜΟΡΙΑ, ΛΑ ΤΟΛΕΡΑΝΧΙΑ Ψ ΛΑ ΙΝΧΛΥΣΙΝ ΣΟΧΙΑΛ (2016)
Ρεσυµεν: Ελ εξπρεσιδεντε περυανο Αλβερτο Φυϕιµορι, χονδεναδο πορ γραϖεσ
χρµενεσ χοντρα λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ, φυε λιβεραδο δε πρισι⌠ν µεδιαντε
υν ινδυλτο πρεσιδενχιαλ εν ελ α〉ο 2017. Ταµβιν σε λε οτοργ⌠ ελ δερεχηο
δε γραχια ρεσπεχτο α οτροσ προχεσοσ εν χυρσο. Εστασ µεδιδασ χονταρον χον
ρεσπαλδο πολτιχο ψ αποψο ποπυλαρ µαψοριταριο, σεγν λασ ενχυεστασ δε οπινι⌠ν
πβλιχα δε λα ποχα. Νο οβσταντε, εν ποχοσ µεσεσ, ελ Ποδερ ϑυδιχιαλ περυανο
λασ ιναπλιχ⌠, βασ〈νδοσε εν λοσ εστ〈νδαρεσ φιϕαδοσ πορ λα Χορτε Ιντεραµεριχανα
δε ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ. Φυϕιµορι φυε αρρεσταδο ψ δεϖυελτο α λα χ〈ρχελ.
Χοµπαρατιϖαµεντε, εστε ρεσυλταδο εσ σινγυλαρ. Ελ αρτχυλο βυσχα εντενδερ θυ
ποδρα εξπλιχαρ ελ χοµπορταµιεντο ρεσυελτο α φαϖορ δε λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ
δε λοσ ϕυεχεσ περυανοσ θυε παρτιχιπαρον εν εστασ δεχισιονεσ. Αργυµεντα θυε
εστε ποδρα ρεσπονδερ α δοσ προχεσοσ ινιχιαδοσ εν λα τρανσιχι⌠ν δεµοχρ〈τιχα
N° 85, 2020
diciembre - mayo
pp.413-469
JAVIER A. DE BELAUNDE DE CÁRDENAS
414
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
δελ α〉ο 2000: ελ εµποδεραµιεντο ϕυδιχιαλ (αυµεντο δε ινδεπενδενχια
ψ ποδερεσ δε λοσ ϕυεχεσ) ψ υν χαµβιο εν λα χυλτυρα ϕυρδιχα δελ ποσιτιϖισµο
αλ νεοχονστιτυχιοναλισµο. Αµβοσ προχεσοσ σον δεφινιδοσ ψ αναλιζαδοσ χον
ρεφερενχια α δοχτρινα δεσταχαδα δε λοσ χαµποσ δε λα ϕυστιχια τρανσιχιοναλ ψ
λοσ εστυδιοσ σοχιοϕυρδιχοσ. Αδιχιοναλµεντε, ελ αρτχυλο βυσχα χοντριβυιρ α
ιδεντιφιχαρ λασ χονδιχιονεσ βαϕο λασ χυαλεσ ελ χοντρολ δε χονϖενχιοναλιδαδ
ιντεραµεριχανο πυεδε λλεγαρ α τενερ υν ιµπαχτο δεχισιϖο.
Παλαβρασ χλαϖε: Ρενδιχι⌠ν δε χυεντασ, χοντρολ δε χονϖενχιοναλιδαδ,
Φυϕιµορι, δερεχηοσ ηυµανοσ, Χορτε Ιντεραµεριχανα δε ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ,
εµποδεραµιεντο ϕυδιχιαλ, ινδεπενδενχια ϕυδιχιαλ, ϕυδιχιαλιζαχι⌠ν, χυλτυρα
ϕυρδιχα, ϕυστιχια τρανσιχιοναλ
Αβστραχτ: Αλβερτο Φυϕιµορι, Περυϖιαν εξ−πρεσιδεντ ανδ περπετρατορ οφ ηυµαν
ριγητσ ϖιολατιονσ, ωασ ρελεασεδ φροµ πρισον δυε το α πρεσιδεντιαλ παρδον ιν
2017. Ηε ωασ αλσο γραντεδ ιµµυνιτψ φροµ προσεχυτιον. Αλτηουγη τηε πολιτιχαλ
βρανχηεσ ανδ τηε µαϕοριτψ οφ τηε ποπυλατιον συππορτεδ τηεσε µεασυρεσ, ασ
σηοων βψ πυβλιχ οπινιον πολλσ, ωιτηιν µοντησ δοµεστιχ χουρτσ οϖερτυρνεδ
τηεµ χοµπλετελψ, ρελψινγ ον στανδαρδσ σετ βψ τηε Ιντερ−Αµεριχαν Χουρτ οφ
Ηυµαν Ριγητσ. Τηισ ισ τηε µοστ υνλικελψ ρεσυλτ, χοµπαρατιϖελψ. Τηε αρτιχλε
εξαµινεσ ωηατ χουλδ εξπλαιν τηισ προ ηυµαν ριγητσ αχχουνταβιλιτψ βεηαϖιουρ
ιν τηε ϕυδιχιαρψ. Ιτ αργυεσ τηατ τηε ουτχοµε χουλδ βε τηε προδυχτ οφ τωο
προχεσσεσ ινιτιαλισεδ δυρινγ τηε Περυϖιαν τρανσιτιον: ϑυδιχιαλ εµποωερµεντ
(ινδεπενδενχε ανδ ποωερ γαινσ) ανδ λεγαλ χυλτυρε σηιφτ φροµ ποσιτιϖισµ το
νεο−χονστιτυτιοναλισµ. Βοτη αρε δεφινεδ ανδ αναλψσεδ ωιτη ρεφερενχε το
τρανσιτιοναλ ϕυστιχε ανδ σοχιο−λεγαλ στυδιεσ σχηολαρσηιπ. Τηε αρτιχλε φυρτηερ
σεεκσ το ιδεντιφψ τηε χονδιτιονσ υνδερ ωηιχη Ιντερ−Αµεριχαν χονϖεντιοναλιτψ
χοντρολ δοχτρινε χουλδ ηαϖε α στρονγ δοµεστιχ ιµπαχτ.
Κεψ ωορδσ: Αχχουνταβιλιτψ, χονϖεντιοναλιτψ χοντρολ, Φυϕιµορι, ηυµαν ριγητσ,
Ιντερ−Αµεριχαν Χουρτ οφ Ηυµαν Ριγητσ, ϕυδιχιαλ εµποωερµεντ, ϕυδιχιαλ
ινδεπενδενχψ, ϕυδιχιαλιζατιον, λεγαλ εδυχατιον, τρανσιτιοναλ ϕυστιχε
CONTENIDO: I. INTRODUCCIÓN.- II. EXPLICANDO EL COMPORTAMIENTO
JUDICIAL EN LA ERA DE LA JUSTICIA DE DERECHOS HUMANOS.- II.1. LA
NORMA ANTIMPUNIDAD Y LOS CUESTIONAMIENTOS A LAS BARRERAS A
LA JUSTICIA.- II.1.1. DEMANDA DE LA SOCIEDAD CIVIL.- II.1.2. ACTORES
CON CAPACIDAD DE VETO.- II.1.3. PRESIÓN INTERNACIONAL.- II.1.4.
LIDERAZGO JUDICIAL.- II.2. EMPODERAMIENTO JUDICIAL Y CAMBIO
DE CULTURA JURÍDICA.- II.2.1. EMPODERAMIENTO JUDICIAL.- II.2.2.
CAMBIO DE CULTURA JURÍDICA.- III. EL FALLIDO PACTO CON EL DIABLO:
EL PODER JUDICIAL INAPLICA EL INDULTO Y EL DERECHO DE GRACIA
DE FUJIMORI PESE AL AMBIENTE HOSTIL.- III.1. CONTEXTO HISTÓRICO
Y POLÍTICO.- III.1.1. FUJIMORI.- III.1.2. EL FUJIMORISMO DESPUÉS DE
FUJIMORI.- III.1.3. EL INDULTO Y EL DERECHO DE GRACIA.- III.2. LOS
CUESTIO NAMIENTOS DE LAS VÍCTIMAS Y LAS DECISIONES JUDICIALES.-
III.2.1. LA CORTE DEL CASO PATIVILCA DA EL PRIMER GOLPE: LA
INAPLICACIÓN DEL DERECHO DE GRACIA.- III.2.2. LA CORTE IDH PREPARA
JAVIER A. DE BELAUNDE DE CÁRDENAS
EN DEFENSA
DE LA JUSTICIA:
EXPLICANDO
LA IMPROBABLE
INAPLICACIÓN
JUDICIAL DEL
INDULTO Y DERECHO
DE GRACIA DEL
CONDENADO
POR GRAVES
VIOLACIONES A
LOS DERECHOS
HUMANOS ALBERTO
FUJIMORI
HOLDING THE LINE
ON HUMAN RIGHTS
ACCOUNTABILITY:
EXPLAINING THE
UNLIKELY JUDICIAL
OVERTURN OF
THE PARDON AND
IMMUNITY GRANTED
TO HUMAN RIGHTS
VIOLATOR ALBERTO
FUJIMORI
415
85
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
EL TERRENO PARA LA INAPLICACIÓN DEL INDULTO.- III.2.3. EL JUEZ A
CARGO DE LA EJECUCIÓN DE LA SENTENCIA DE BARRIOS ALTOS Y LA
CANTUTA INAPLICA EL INDULTO.- IV. ¿QUÉ EXPLICA EL RESULTADO?
EMPODERAMIENTO JUDICIAL Y CAMBIO DE CULTURA JURÍDICA EN EL
PERÚ RESPECTO A LA JUSTICIA DE DERECHOS HUMANOS.- IV.1. AUMENTO
DE INDEPENDENCIA Y EXPANSIÓN DE PODERES.- IV.1.1. LA DOCTRINA
DEL CONTROL DE CONVENCIONALIDAD EN EL PERÚ.- IV.2. CAMBIO DE
CULTURA JURÍDICA EN EL PERÚ.- V. CONCLUSIÓN.
I. INTRODUCCIÓN
Εν λα Ναϖιδαδ δε 2017, λοσ περυανοσ ρεχιβιερον υν ρεγαλο ινεσπεραδο
ψ, παρα µυχηοσ, νο δεσεαδο δελ Γοβιερνο. Ελ πρεσιδεντε Πεδρο Παβλο
Κυχζψνσκι ανυνχι⌠ µεδιαντε υν βρεϖε χοµυνιχαδο θυε λε ηαβα
χονχεδιδο υν ινδυλτο ↔ηυµανιταριο≈ αλ εξδιχταδορ Αλβερτο Φυϕιµορι
αλεγανδο προβλεµασ δε σαλυδ (Πρεσιδενχια δε λα Ρεπβλιχα, 2017).
Λα µεδιδα λο λιβερ⌠ χον εφεχτο ινµεδιατο δε λα πρισι⌠ν δονδε ϖενα
χυµπλιενδο δοχε δε λοσ ϖειντιχινχο α〉οσ δε χονδενα πορ χρµενεσ
χοντρα λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ (ταβλα Ν° 1). Ταµβιν σε λε χονχεδι⌠
υν δερεχηο δε γραχια ο ινµυνιδαδ ρεσπεχτο α προχεσοσ εν τρ〈µιτε
(Ρεσολυχι⌠ν Συπρεµα Ν° 281−2017−ϑΥΣ, 2017).
Φυϕιµορι νο ερα υν πρεσο χυαλθυιερα. Εν ελ α〉ο 2009 σε χονϖιρτι⌠ εν
ελ πριµερ εξϕεφε δε Εσταδο ελεγιδο δεµοχρ〈τιχαµεντε εν σερ ϕυζγαδο ψ
χονδεναδο εν συ προπιο πασ πορ χρµενεσ δε λεσα ηυµανιδαδ (ταβλα
Ν° 1). Λα σεντενχια φυε αµπλιαµεντε ελογιαδα πορ οργανιζαχιονεσ δε
δερεχηοσ ηυµανοσ, οβσερϖαδορεσ ψ αχαδµιχοσ δε τοδο ελ µυνδο πορ
συ ιµπαρχιαλιδαδ, τρανσπαρενχια, προφυνδιδαδ, σολιδεζ ψ χοντριβυχι⌠ν αλ
χαµπο δε λοσ δερεχηοσ ηυµανοσ. Αλγυνοσ δε λοσ ασπεχτοσ δεσταχαδοσ
δε λα δεχισι⌠ν φυερον ελ υσο δελ δερεχηο ιντερναχιοναλ, λα ϖαλοραχι⌠ν δε
πρυεβα ινδιχιαρια ψ ελ αν〈λισισ δε ρεσπονσαβιλιδαδ δε υνα αλτα αυτοριδαδ
(Βυρτ, 2009, ππ. 397, 401; 2018, π. 13; Αµβοσ, 2011; Σκααρ, 2011, π. 1;
Ροοτ, 2012, ππ. 121−124).
Μ〈σ αν, υνα δε λασ χαυσασ θυε χονδυϕο α λα χονδενα δε Φυϕιµορι φυε
ναδα µενοσ θυε λα µασαχρε δε Βαρριοσ Αλτοσ: υν χασο, οβϕετο δε υνα
σεντενχια ηιστ⌠ριχα δε λα Χορτε Ιντεραµεριχανα δε ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ
(Χορτε Ι∆Η) δεσχριτα χοµο υν ↔πυντο δε ινφλεξι⌠ν≈, θυε
εσταβλεχι⌠ λα νορµα αντιιµπυνιδαδ θυε δεσδε εντονχεσ ηα γοβερναδο
λα ρεγι⌠ν1 ιντερπρετανδο λασ αµνιστασ πορ γραϖεσ ϖιολαχιονεσ α λοσ
δερεχηοσ ηυµανοσ χοµο χοντραριασ α λα Χονϖενχι⌠ν Αµεριχανα σοβρε
∆ερεχηοσ Ηυµανοσ (ΧΑ∆Η) (Βαρριοσ Αλτοσ ϖσ. Περ, 2001; Ροοτ, 2012,
ππ. 169−170; Βυρτ, 2018, π. 89).
1 Está fuera del objeto del presente artículo hacer una revisión de la evolución de la doctrina
interamericana sobre amnistías, de lo cual Gurmendi (2017) ofrece una buena síntesis. Para un
análisis más detallado, ver Mallinder (2016) y Engle (2016).
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba
COPYRIGHT Pontificia Universidad Catolica del Peru
