Compliance, empresas y corrupción: una mirada internacional
Autor | Javier Sanclemente-Arcienagas |
Cargo | Profesor de Derecho Económico en la Universidad Nacional de Colombia. PhD en Derecho por la Université Paris-Dauphine - PSL. Código ORCID: 0000-0002-6251-8177. Correo electrónico: jsanclementea@unal.edu.co |
Páginas | 9-40 |
∗ Τραβαϕο προδυχτο δελ Γρυπο δε Ινϖεστιγαχι⌠ν εν ∆ερεχηο ψ Εχονοµα δε λα Φαχυλταδ δε ∆ερεχηο
δε λα Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια.
∗∗ Προφεσορ δε ∆ερεχηο Εχον⌠µιχο εν λα Υνιϖερσιδαδ Ναχιοναλ δε Χολοµβια. Πη∆ εν ∆ερεχηο πορ λα
Υνιϖερσιτ Παρισ−∆αυπηινε − ΠΣΛ.
Χ⌠διγο ΟΡΧΙ∆: 0000−0002−6251−8177. Χορρεο ελεχτρ⌠νιχο: ϕσανχλεµεντεα≅υναλ.εδυ.χο
https://doi.org/10.18800/derechopucp.202002.001
Χοµπλιανχε, εµπρεσασ ψ χορρυπχι⌠ν: υνα
µιραδα ιντερναχιοναλ∗
Χοµπλιανχε, εντερπρισεσ ανδ χορρυπτιον:
Αν ιντερνατιοναλ γλανχε
JAVIER SANCLEMENTEARCINIEGAS**
Universidad Nacional de Colombia (Colombia)
Ρεσυµεν: Ελ πρεσεντε τεξτο πλαντεα υνα ρεφλεξι⌠ν σοβρε λα νοχι⌠ν ϕυρδιχα δε
χοµπλιανχε ψ λα µανερα εν λα θυε ινϖολυχρα α λασ εµπρεσασ εν λα λυχηα χοντρα
λα χορρυπχι⌠ν. Εστα χονφιγυρα υνα νυεϖα τενδενχια ρεγυλατορια µυνδιαλ θυε
προπορχιονα ηερραµιεντασ τιλεσ παρα αβορδαρ διφερεντεσ χαµποσ ϕυρδιχοσ, δε
αλλ θυε αλγυνοσ αυτορεσ λα χονσιδερεν υνα νυεϖα ραµα δελ δερεχηο. Λα νοχι⌠ν
σε αρτιχυλα εν τορνο α υνα νυεϖα χονχεπχι⌠ν δε λασ εµπρεσασ θυε τιενδε α
χοµπροµετερλασ εφεχτιϖαµεντε χον λα προτεχχι⌠ν δε βιενεσ ϕυρδιχαµεντε
ρελεϖαντεσ. Εσοσ ποστυλαδοσ σον εσπεχιαλµεντε περτινεντεσ εν µατερια δε
λυχηα χοντρα λα χορρυπχι⌠ν. Εν εσε 〈µβιτο, σε µανιφιεστα χον χλαριδαδ λα
ιντενχι⌠ν δε εριγιρ αλ ποδερ εχον⌠µιχο πριϖαδο χοµο υν αγεντε αλ σερϖιχιο
δε λα προτεχχι⌠ν δελ ιντερσ γενεραλ. Παρα ελλο σε αναλιζα, δε υνα παρτε, ελ
µοϖιµιεντο λεγισλατιϖο χοµν εν ελ νιϖελ ιντερναχιοναλ, ιδεντιφιχανδο νορµασ
αδοπταδασ πορ διφερεντεσ Εσταδοσ εν ελ µυνδο χον ελ φιν δε ινϖολυχραρ α λασ
χοµπα〉ασ εν λα λυχηα χοντρα λα χορρυπχι⌠ν. ∆ε οτρο λαδο, σε εξπονεν λοσ
δισποσιτιϖοσ νορµατιϖοσ ε ινστιτυχιοναλεσ ιµπλεµενταδοσ πορ λασ εµπρεσασ
χον µιρασ α ατενδερ εσασ οβλιγαχιονεσ. Αλλ δεσταχαµοσ λα φορµα εν λα θυε,
αλ ατενδερ ελ ριεσγο δε ινχυµπλιµιεντο νορµατιϖο, λασ χοµπα〉ασ α〉αδεν
λα προτεχχι⌠ν δε ιντερεσεσ δε τοδα λα σοχιεδαδ α συ τραδιχιοναλ οβϕετιϖο δε
οβτενχι⌠ν δε βενεφιχιοσ παρτιχυλαρεσ.
Παλαβρασ χλαϖε: ∆ερεχηο εχον⌠µιχο, εµπρεσασ, γοβιερνο εµπρεσαριαλ,
χορρυπχι⌠ν, χονφορµιδαδ, χοµπλιανχε, νορµασ αντιχορρυπχι⌠ν, προγραµα δε
χυµπλιµιεντο, χ⌠διγοσ δε τιχα
Αβστραχτ: Τηισ παπερ ραισεσ α ρεφλεχτιον ον τηε λεγαλ νοτιον οφ χοµπλιανχε
ανδ τηε ωαψ ιν ωηιχη ιτ ινϖολϖεσ χοµπανιεσ ιν τηε φιγητ αγαινστ χορρυπτιον.
Τηατ ισ α νεω γλοβαλ ρεγυλατορψ τρενδ τηατ προϖιδεσ υσεφυλ τοολσ το αδδρεσσ
διφφερεντ λεγαλ φιελδσ, ηενχε σοµε αυτηορσ χονσιδερ ιτ α νεω βρανχη οφ λαω. Τηε
νοτιον ισ αρτιχυλατεδ αρουνδ α νεω χονχεπτιον οφ χοµπανιεσ τηατ τενδσ το
εφφεχτιϖελψ ενγαγε τηεµ ωιτη τηε προτεχτιον οφ λεγαλλψ ρελεϖαντ ϖαλυεσ. Τηεσε
ποστυλατεσ αρε εσπεχιαλλψ ρελεϖαντ ιν τηε φιγητ αγαινστ χορρυπτιον. Ιν τηισ αρεα,
τηε τενδενχψ το εσταβλιση πριϖατε εχονοµιχ ποωερ ασ αν αγεντ ιν τηε σερϖιχε
οφ τηε προτεχτιον οφ τηε γενεραλ ιντερεστ ισ χλεαρλψ µανιφεστεδ. Φορ τηισ, ον ονε
ηανδ, τηε χοµµον λεγισλατιϖε µοϖεµεντ ατ τηε ιντερνατιοναλ λεϖελ ισ αναλψζεδ,
ιδεντιφψινγ νορµσ τηατ ηαϖε βεεν αδοπτεδ βψ διφφερεντ στατεσ ιν τηε ωορλδ ιν
ορδερ το ινϖολϖε χοµπανιεσ ιν τηε φιγητ αγαινστ χορρυπτιον. Ον τηε οτηερ
N° 85, 2020
diciembre - mayo
pp.9-40
JAVIER SANCLEMENTEARCINIEGAS
10
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
ηανδ, ωε αναλψζε τηε νορµατιϖε ανδ ινστιτυτιοναλ δεϖιχεσ τηατ χοµπανιεσ
ηαϖε αδοπτεδ ιν ορδερ το µεετινγ τηοσε οβλιγατιονσ. Τηερε ωε ηιγηλιγητ τηε
ωαψ ιν ωηιχη χοµπανιεσ αρε τρανσφορµεδ φροµ εντιτιεσ δεδιχατεδ το οβταινινγ
παρτιχυλαρ βενεφιτσ το αχτορσ τηατ σερϖε ιντερεστσ οφ τηε ωηολε σοχιετψ, ωηεν
αδδρεσσινγ τηε ρισκ οφ ρεγυλατορψ νον−χοµπλιανχε.
Κεψ ωορδσ: Εχονοµιχ λαω, βυσινεσσ, χορπορατε γοϖερνανχε, χορρυπτιον,
χοµπλιανχε, αντι−χορρυπτιον ρεγυλατιονσ, χοµπλιανχε προγραµ, χοδεσ οφ ετηιχσ
CONTENIDO: I. INTRODUCCIÓN. II. INSTRUMENTOS NORMATIVOS
ESTATALES QUE VINCULAN A LAS EMPRESAS A LA LUCHA CONTRA LA
CORRUPCIÓ N. II.1. EL CARÁCTER PIONERO DE LOS DISPOSITIVOS LEGALES
ESTADOUNIDENSES. II.1.1. LA FOREIGN CORRUPT PRACTICES ACT.
II.1.2. EL USO DE HERRAMIENTAS DE COMPLIANCE EN LA LUCHA
CON TR A L A CORRUPCIÓN. II.1.3. LA RESPONSABILIDAD PENAL DE LA
EMPRESA. II.2. DIFUSIÓN INTERNACIONAL DE LA TENDENCIA A VINCULAR
LA EMPRESA A LA LUCHA CONTRA LA CORRUPCIÓN. II.2.1. LA CONVENCIÓN
DE LAS NACIONES UNIDAS CONTRA LA CORRUPCIÓN. II.2.2. LA LEY 1691 DE
2016 EN FRANCI A. II.2.3. LA LEY 1778 DE 2016 EN COLOMBI A. II.2. 4. LA LEY N°
30424 DE 2016 EN PERÚ. III. LA ADOPCIÓN DE INSTRUMENTOS DE COMPLIANCE
POR PARTE DE LAS EMPRESAS. III.1. HACIA UNA NUEVA CONCEPCIÓN DE LA
EMPRESA. III.2. INSTRUMENTOS DEL DERECHO DEL COMPLIANCE ADOPTADOS
POR LAS EMPRESAS. III.2.1. LOS CÓDIGOS DE CONDUCTA DE LAS EMPRESAS.
III.2.2. LOS PROGRAMAS DE CUMPLIMIENTO. III.2.3. LA PROTECCIÓN DE LOS
DENUNCIANTES. IV. CONCLUSIONES.
I. INTRODUCCIÓN
Ελ πρεσεντε τεξτο πλαντεα υνα ρεφλεξι⌠ν σοβρε λα νοχι⌠ν ϕυρδιχα δε
χοµπλιανχε ψ λα µανερα εν λα θυε εστα ινϖολυχρα α λασ εµπρεσασ εν λα
λυχηα χοντρα λα χορρυπχι⌠ν. Εσα εσ υνα ινστιτυχι⌠ν λεγαλ νυεϖα θυε
ϖιενε τοµανδο φυερζα χοµο τενδενχια ρεγυλατορια µυνδιαλ (Ρεθυενα
& Χ〈ρδενασ, 2016, π. 18) πορ προπορχιοναρ ηερραµιεντασ τιλεσ παρα
αβορδαρ διφερεντεσ δισχιπλινασ ϕυρδιχασ, ραζ⌠ν πορ λα θυε αν〈λισισ χοµο
λοσ δε Φρισον−Ροχηε (2016, π. 32) ψ Γαυδεµετ (2016, π. 7) εϖοχαν
λα περτινενχια δε χονσιδεραρλα χοµο υνα νυεϖα ραµα δελ δερεχηο.
Σιν εµβαργο, λοσ ποστυλαδοσ δε εσα νυεϖα δισχιπλινα σον εσπεχιαλµεντε
περτινεντεσ εν µατερια δε λυχηα χοντρα λα χορρυπχι⌠ν, πυεσ εσ εν εσε
〈µβιτο δονδε σε µανιφιεστα χον µ〈σ χλαριδαδ λα ιντενχι⌠ν δε εριγιρ αλ
ποδερ εχον⌠µιχο πριϖαδο χοµο υν αγεντε αλ σερϖιχιο δε λα προτεχχι⌠ν
δελ ιντερσ γενεραλ.
Λα ϖινχυλαχι⌠ν ϕυρδιχα δε λασ χοµπα〉ασ α λα λυχηα χοντρα λα χορρυπχι⌠ν
εσ υνα τενδενχια γλοβαλ χυψο οριγεν πυεδε ραστρεαρσε ηαστα ελ α〉ο 1977,
χον λα αδοπχι⌠ν εν λοσ Εσταδοσ Υνιδοσ δε λα Φορειγν Χορρυπτ Πραχτιχεσ
Αχτ. Μεδιαντε εσα λεψ σε προηιβι⌠ α λασ εµπρεσασ παγαρ σοβορνοσ α
αυτοριδαδεσ δε πασεσ εξτρανϕεροσ χον ελ φιν δε γαναρ χοντρατοσ ο λογραρ
JAVIER SANCLEMENTEARCINIEGAS
COMPLIANCE,
EMPRESAS Y
CORRUPCIÓN:
UNA MIRADA
INTERNACIONAL
COMPLIANCE,
ENTERPRISES AND
CORRUPTION: AN
INTERNATIONAL
GLANCE
11
85
Derecho PUCP, N° 85, 2020 / e-ISSN: 2305-2546
αχχεσο α µερχαδοσ εν οτροσ Εσταδοσ, σο πενα δε σεϖερασ χονσεχυενχιασ,
ταντο χιϖιλεσ χοµο πεναλεσ. Λα νορµα σε προµυλγ⌠ εν υν µοµεντο
εν ελ θυε σοβορναρ φυνχιοναριοσ ερα λα µανερα ορδιναρια δε αχχεδερ α
χοντρατοσ χον ελ Εσταδο εν νυµεροσασ ναχιονεσ δελ µυνδο. ∆ε αλλ θυε σε
πλαντεαρα λα ποσιβιλιδαδ δε θυε συσ εφεχτοσ αµεναζαραν λα χοµπετιτιϖιδαδ
δε λασ εµπρεσασ εσταδουνιδενσεσ, πυεστο θυε λα νορµα τενα χοµο
εφεχτο ιµπονερ ρεστριχχιονεσ θυε νο αφεχταβαν α χοµπα〉ασ δε οτρασ
ναχιοναλιδαδεσ (Σαλβυ, 1997, π. 254).
Νο οβσταντε, χον ελ πασο δελ τιεµπο εσοσ χριτεριοσ δεϕαρον δε σερ υνα
πεχυλιαριδαδ θυε αφεχτα α λασ εµπρεσασ εσταδουνιδενσεσ, πυεσ εν λα µαψορα
δε λοσ Εσταδοσ σε ηαν αδοπταδο δισποσιχιονεσ σιµιλαρεσ. Ινιχιαλµεντε,
σε αδοπτ⌠ λα Χονϖενχι⌠ν δε λα Οργανιζαχι⌠ν παρα λα Χοοπεραχι⌠ν ψ
ελ ∆εσαρρολλο Εχον⌠µιχο (ΟΧ∆Ε) εν 1997. Λυεγο, λα Χονϖενχι⌠ν δε
λασ Ναχιονεσ Υνιδασ Χοντρα λα Χορρυπχι⌠ν, αδοπταδα πορ λα Ασαµβλεα
Γενεραλ δε λασ Ναχιονεσ Υνιδασ εν ελ α〉ο 2003, απαρεχε χοµο υν ηιτο
α παρτιρ δελ χυαλ σε αχελερα λα αδοπχι⌠ν δε εσε τιπο δε λεψεσ εν διφερεντεσ
ορδεναµιεντοσ αλρεδεδορ δελ µυνδο. Ατενδιενδο α εσασ ινφλυενχιασ,
ελ α〉ο 2016 σε προµυλγαρον, εντρε οτρασ, λα Λοι Σαπιν 2 φρανχεσα; λα
Λεψ 1778, πορ λα χυαλ σε διχταν νορµασ σοβρε λα ρεσπονσαβιλιδαδ δε λασ
περσονασ ϕυρδιχασ πορ αχτοσ δε χορρυπχι⌠ν τρανσναχιοναλ εν Χολοµβια;
ψ λα Λεψ Ν° 30424, θυε ρεγυλα λα ρεσπονσαβιλιδαδ αδµινιστρατιϖα δε λασ
περσονασ ϕυρδιχασ πορ ελ δελιτο δε χοηεχηο αχτιϖο τρανσναχιοναλ εν Περ.
Εστε εστυδιο νο πρετενδε υν αν〈λισισ δεταλλαδο δε εσασ δισποσιχιονεσ,
σινο θυε σε διριγε α προψεχταρ υνα µιραδα αµπλια, περο ρελεϖαντε, εν
ταντο περµιτε ιδεντιφιχαρ ρασγοσ χοµυνεσ ασοχιαδοσ χον υνα χονχεπχι⌠ν
παρτιχυλαρ δελ δερεχηο. Εσασ νορµασ χοµπορταν υν ενφοθυε θυε νο σε
λιµιτα α λα φυνχι⌠ν χλ〈σιχα δε εσταβλεχερ λα χορρυπχι⌠ν χοµο υνα χονδυχτα
προηιβιδα. Αδεµ〈σ δε ελλο, ελ δερεχηο σε ηα εµπε〉αδο εν χοµπροµετερ α
λασ εµπρεσασ εν λα ιµπλεµενταχι⌠ν δε µεχανισµοσ διριγιδοσ α γαραντιζαρ
ελ χυµπλιµιεντο δε λα λεψ. Εσ ϕυσταµεντε εν τορνο α διχηα ασπιραχι⌠ν θυε
σε ηα εστρυχτυραδο λα νοχι⌠ν ϕυρδιχα δε χοµπλιανχε. Εν εφεχτο, αυνθυε λα
δεφινιχι⌠ν δελ χοµπλιανχε νο εσ υνϖοχα, σε λα ηα ασοχιαδο εστρεχηαµεντε
χον ελ χυµπλιµιεντο νορµατιϖο; σιν εµβαργο, εξιστε χιερτο χονσενσο εν
λα δοχτρινα φρανχεσα θυε σε οπονε α ρεδυχιρλα α εσε τρµινο. Ασ, Χολλαρδ
ψ Ροθυιλλψ (2009, π. 64) σοστιενεν θυε τραδυχιρ λα παλαβρα χοµπλιανχε
χοµο ↔χονφορµιδαδ α λα λεψ≈ εσ ινσατισφαχτοριο δαδο θυε λα ινστιτυχι⌠ν
ρεενϖα α υν χονϕυντο δε αχχιονεσ, δεχισιονεσ ψ προχεσοσ. Εν υν σεντιδο
σιµιλαρ, Γαυδεµετ (2016, π. 7) σε ρεφιερε α ελλα χοµο υν χονϕυντο δε
προχεσοσ δεστιναδοσ α ασεγυραρ ελ ρεσπετο δε νορµασ ϕυρδιχασ ψ τιχασ πορ
παρτε δε λα εµπρεσα, συσ διριγεντεσ ψ συσ εµπλεαδοσ.
Ελ χοµπλιανχε εσ υνα ινστιτυχι⌠ν ϕυρδιχα δε οριγεν εσταδουνιδενσε.
Εν ελ πρεσεντε τεξτο σε αναλιζα λα διφυσι⌠ν θυε εστα ηα τενιδο α νιϖελ
ιντερναχιοναλ, τοµανδο χοµο ρεφερενχια συσ εξπρεσιονεσ ϕυρδιχασ εν
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba
COPYRIGHT Pontificia Universidad Catolica del Peru